Przesuwka stereoskopowa
Przesuwka stereoskopowa umożliwia wykonywanie zdjęć stereoskopowych za pomocą zwykłych aparatów fotograficznych. Ten sam nieruchomy przedmiot lub motyw np. bezwietrznego krajobrazu fotografuje się dwukrotnie, cielnego wykonania ze względu „a S" trudne d° lo-
sowych Pryzmatyczny kształt powierzchni Konstrukcję przesuwki, którą majsterkowicz może wykonać samodzielnie przedstawiono na
Część 1 można wykonać z twardego drewna, tekstolitu lub aluminium, natomiast — z blachy nierdzewnej. W części 3 wiercimy otwór i wycinamy piłką szczelinę prowadzącą, a następnie wygładzamy ich powierzchnię. Szynami prowadzącymi są dokładnie wypolerowane okrągłe pręty 4 o średnicy ok. 4 mm. Do płyty podstawy i przesuwki aparat musi być przymocowany za pomocą nakrętki statywowej JO oraz śruby 9 tak, aby w czasie wykonywania zdjęć wykluczyć możliwość jego poruszenia się. Śruba musi być długa, aby aparat można było umocować za pomocą przeciwnakrętki i tak umieszczone, żeby punkt ciężkości przykręconego aparatu nie był zbyt odległy od środka przesuwki. Zapewnia to jego stabilność podczas wykonywania zdjęć. Części J i 2 nitujemy ze sobą po uprzednim starannym wygładzeniu.
Dokładność przy wykonaniu obydwu zdjęć, polegającą na wyrównaniu paralaksy ich osi optycznych, można uzyskać posługując się innym rodzajem, możliwej do samodzielnego wykonania, przesuwki przedstawionej na rysunkach 244 i 245. W tym przypadku w nieruchomej części 3 płyty podstawy wycinamy szczelinę, której odpowiada podłużny pasek 4 wykonany z aluminium, PCW lub mosiądzu. Połączone ze sobą części 5 i 6 poruszają się wzdłuż tego paska.Nie stawia się żadnych wymagań, jeśli chodzi o dopasowanie zawiasów 7. Jeżeli przesuwkę będziemy wykorzystywać do różnych typów aparatów, wówczas środek ciężkości całego urządzenia będzie zmieniał swoje położenie. By zwiększyć jego stabilność w poprzeczną szczelinę części 5 wklejamy mały magnes ferrytowy, a część 3 wykonujemy z materiału ferromagnetycznego, np. stalowej blachy.
Gdy jednak przesuwkę wykorzystuje się zawsze z tym samym typem aparatu, śrubę statywową można tak umieścić, aby nie następowała zmiana położenia środka ciężkości i nie istniało niebezpieczeństwo wywrócenia się urządzenia. W tym przypadku magnes i poprzeczna szczelina w części 5 są zbyteczne, a część 3 można wykonać z dowolnego materiału np. takiego z jakiego zrobiliśmy część 4.
Jeżeli części J, 2 i 6 wykonujemy z twardego drewna, powinniśmy zanurzyć je w stopionej gorącej stearynie. W celu ułatwienia poziomego ustawienia aparatu, na płycie podstawy przesuwki umieszczamy małą po-ziomnicę, na przykład wymontowaną z jakiejś zabawki lub wykonaną samodzielnie z małego pudełeczka napełnionego wodą i od góry zamkniętego półokrągłym szkiełkiem. Poziomnicę uszczelniamy klejem lub lakierem. Jej czułość jest tym większa, im mniejsza jest krzywizna szkiełka pokrywki.
Spust migawki aparatu umieszczanego na przesuwce stereoskopowej odbywa się za pomocą wężyka.Rzutnik stereoskopów/
W stereoskopii efekt przestrzennego widzenia przedmiotów polega na równoczesnym oglądaniu dwu zdjęć, z których jedno odpowiada obrazowi widzianemu przez lewe, a drugie — przez prawe oko. Ścianka działowa zamontowana w prostych przeglądarkach dokładnie oddziela informacje należące do prawego i lewego oka. Jednak większemu kręgowi widzów równoczesne oglądanie zdjęć przestrzennych można udostępnić tylko dzięki Projekcji. Rzutujemy wówczas jednocześnie dwie połówki obrazu stereoskopowego za pomocą dwu rzutników, które na ogół łączymy w jeden przyrząd. Przed ich obiektywami umieszczamy tzw. filtry polaryzacyjne, które przepuszczają tylko takie promienie świetlne, których drgania występują w jednej płaszczyźnie. Filtry przekręcamy tak, aby płaszczyzny drgań światła obydwu części obrazu były w stosunku do siebie prostopadłe. Jeżeli
rzutowany obraz obserwujemy gołym okiem, widzimy tylko jego podwójne kontury. Zastosowanie filtru polaryzacyjnego (w postaci np. okularów stereoskopowych, których osie polaryzacji są ustawione względem siebie prostopadle) powoduje, że płaszczyzna drgań światła poszczególnych obrazów jest dopasowana do płaszczyzny polaryzacji okularów, dzięki czemu obydwie części obrazu zostają rozdzielone. Projekcja z zastosowaniem filtrów polaryzacyjnych daje dobre efekty stereoskopowe i dlatego jej wada, polegająca na osłabieniu przez filtry siły światła o ok. 50°/o jest w tej sytuacji nieistotna, zwłaszcza, że zastosowanie silniejszych lamp projekcyjnych mocy co najmniej 150 W pozwala uzyskać obraz o zadowalającej jasności.Najlepsze są tzw. lampy halogenowe, ponieważ w czasie ich eksploatacji nie następuje zadymianie bańki szklanej, a ponadto dzięki małym bańkom mają doskonałą wydajność świetlną.
Zadaniem omawianego rzutnika jest taka projekcja obydwu części obrazu stereoskopowego, aby jedna z nich była przekazywana, za pomocą strumienia światła spolaryzowanego, pod kątem 90° w stosunku do drugiej.
W celu ułatwienia obsługi rzutnika, obydwa obrazy częściowe umocowujemy we wspólnej ramce o znormalizowanych wymiarach 41X101 mm, zachowując odległość od ich środków wynoszącą 59 mm. Odległość osi optycznych obydwu rzutników połączonych w jeden przyrząd musi być taka sama. Należy zaznaczyć, że jest ona mniejsza od podstawy stereoskopowej, przy której wykonywano zdjęcia poszczególnych obrazów i która wynosiła 60—65 mm. Z różnicy w tych dwu odległościach wynika konieczność zsynchronizowania osi optycznych obydwu rzutników, znajdujących się na wspólnej płycie podstawy. Osie te w miarę możności powinny być do siebie równoległe. Rozbieżność ich może znacznie popsuć lub całkowicie zniweczyć efekt stereoskopowy. Zbieżność osi daje złudzenie pozornego zbliżenia obiektów znajdujących się na obrazie i powoduje powstanie tak zwanego efektu kulisowego na horyzoncie. Ze względu na to, że dość często odległość pomiędzy źrenicami oczu jest mniejsza od średniej wartości wynoszącej ok. 65 mm, dopuszczalna jest lekka zbieżność osi.
Naturalnie, regulacja dostrojenia osi staje się aktualna dopiero po zakończeniu budowy rzutnika. Ale już przy jego projektowaniu musimy przewidzieć odpowiednią możliwość tej regulacji. Przed przystąpieniem do opracowywania koncepcji danych optycznych rzutnika musimy zaopatrzyć się w dwa identyczne obiektywy. Specjalne wymagania w stosunku do nich spowodowane są koniecznością przystosowania do projekcji stereoskopowej i związane z doborem właściwej wielkości obrazu. Skala powiększenia fi i odległość bp rzutnika od ekranu, określają niezbędną ogniskową fp obiektywu rzutnika, zgodnie ze wzorem podanym Dobór ogniskowej fp dępyduje o odpowiedniej wielkości obrazu, czyli skali powiększenia. W związku z tym trzeba zwrócić uwagę na sprawy dotyczące perspektywy obrazu. Podczas obserwacji fotografii często zauważamy, że jeżeli fotografowane przedmioty umieszczone są w jednakowych odległościach, to efekt przestrzenny jest niezadowalający, tzn. przestrzeń wydaje się nienaturalnie głęboka, wydłużona lub też zbyt
Wrażenia te można zmieniać w zależności od odległości obserwacji. Jeżeli mamy obraz jakiejś grupy, na którym np.: fragment postaci lub jakiś przedmiot znajduje się przed pierwszym planem i wydaje się przez to zbyt duży, to zmniejszenie odległości pomiędzy okiem i oglądanym obrazem powoduje osłabienie wrażenia nienaturalności. Jednakże przesuwając obraz nie możemy przekroczyć zdolności akomodacji oczu, ponieważ wówczas obserwacja byłaby związana z dużym wysiłkiem. Ażeby podczas oglądania obrazu z odległości co najmniej 25 cm osiągnąć naturalną perspektywę, trzeba go powiększyć do odpowiedniej skali.
Jeżeli zdjęcia mają być obserwowane z odległości 25 cm, muszą być powiększone do formatu 5-(24 mm X 36 mm) = 12 cm X 18 cm. Zdjęcia o tym samym formacie, ale robione aparatem szerokokątnym, np. przy użyciu obiektywu Flektogon 4/25 mm, przy tym samym powiększeniu (/? = 5), wyglądają naturalnie już przy odległości obserwacji wynoszącej z = (1-ja = = 5*25 mm — 12,5 cm, chociaż normalne oko z tej odległości jeszcze nie widzi ostro. Dopiero powiększenie do formatu 24X36 cm (/? = 10) daje pożądany skutek.
Zdjęcia do albumu wykonywane teleobiektywem nie mogą być silnie powiększane, chyba że przeznacza się je do oglądania z odległości 0,5—1 m.
Prawdziwą perspektywę obrazu odbiera widz tylko w odległości z od ekranu, jeżeli zdjęcia wykonano obiektywem o ogniskowej 1a i skala powiększenia wynosi /? = z/f a- Podstawiając wartość /? do wzoru na ogniskową obiektywu rzutnika, otrzymujemy następującą zależność:
Z powyższego wzoru wynika, że stosunek ogniskowej obiektywu rzutnika fp do ogniskowej obiektywu aparatu fotograficznego ja odpowiada stosunkowi odległości rzutnika od ekranu bp do odległości obserwatora od tego ekranu z.
Normalne miejsca spełniają na ogół warunek jv7h2'Ja, czyli najlepsze miejsca obserwacji znajdują się między ekranem i rzutnikiem (z = bp/2).
Poza wszystkimi wyżej opisanymi czynnikami o dobrej projekcji decyduje posiadanie ekranu, który nie zakłóca kierunku polaryzacji światła. Tradycyjne ekrany wykonane z materiału, papieru, gipsu, perełek szklanych itp. nie spełniają tego wymagania. Ekrany do projekcji stereoskopowej muszą mieć powierzchnię metalizowaną.
Dysponując niezbędną wiedzą i odpowiednimi materiałami możemy przystąpić do budowy rzutnika stereoskopowego. Opieramy się na zawartym w p. 5.3 opisie zwykłego rzutnika. Zmienione szczegóły jego budowy zostaną uwzględnione na następnych rysunkach i oznaczone odpowiadającymi oryginałowi numerami. Naturalnie musimy zastosować podwójny układ optyczny. Części 2, 3 i 4 pokazane na będą więc przeznaczone do dwu takich samych elementów optycznych (lustra wklęsłe, filtry świetlne, soczewki kondensora), ustawionych obok siebie. W związku z tym część I, i wszystkie części z nią związane, muszą być odpowiednio szersze.
Ze względu na stosunkowo niedużą odległość osi obydwu układów optycznych średnica elementu optycznego nie powinna przekraczać tego wymiaru. Ponieważ wykorzystujemy tylko niewielki kąt promieniowania źródła światła, zaleca się stosowanie geometrycznie mniejszych lamp halogenowych.Wykonujemy je z dwu linek o przekroju co najmniej 1 mm* (przez linkę płynie prąd o natężeniu 6 A na każdą lampę), których końce należy zalu-tować, oraz małych zacisków świecznikowych.
Ze względu na spłaszczone nóżki lampy, jej oprawka umieszczona na kółkach cokołu w żadnym przypadku nie powinna poruszać się na boki. Konstrukcję uchwytu oprawki widać na - 248. Lampa umieszczona jest między metalowymi częściami wykonanymi z czworokątnego klocka o boku 8 mm i umocowana płaskownikiem. Podkładki o grubości co najmniej 2 mm zapobiegają zbyt mocnemu zaciśnięciu. Podłączenie elektryczne lamp powinno być stabilne. Na podano charakterystykę lamp projekcyjnych prod. Werk Plauen Narva.
Wysokość lampy regulujemy przed ostatecznym zaciśnięciem, przesuwając ją w uchwytach.