Przesuwka stereoskopowa umożliwia wykonywanie zdjęć stereoskopowych za pomocą zwykłych aparatów fotograficznych. Ten sam nieruchomy przed­miot lub motyw np. bezwietrznego krajobrazu fotografuje się dwukrotnie, cielnego wykonania ze względu „a S" trudne d° lo- sowych Pryzmatyczny kształt powierzchni Konstrukcję przesuwki, którą majsterkowicz może wykonać samodzielnie przedstawiono na Część 1 można wykonać z twardego drewna, tekstolitu lub aluminium, natomiast — z blachy nierdzewnej. W części 3 wiercimy otwór i wycinamy piłką szczelinę prowadzącą, a następnie wygładzamy ich po­wierzchnię. Szynami prowadzącymi są dokładnie wypolerowane okrągłe pręty 4 o średnicy ok. 4 mm. Do płyty podstawy i przesuwki aparat musi być przymocowany za pomocą nakrętki statywowej JO oraz śruby 9 tak, aby w czasie wykonywania zdjęć wykluczyć możliwość jego poruszenia się. Śruba musi być długa, aby aparat można było umo­cować za pomocą przeciwnakrętki i tak umieszczone, żeby punkt ciężkości przykręconego aparatu nie był zbyt odległy od środka przesuwki. Zapew­nia to jego stabilność podczas wykonywania zdjęć. Części J i 2 nitujemy ze sobą po uprzednim starannym wygładzeniu. Dokładność przy wykonaniu obydwu zdjęć, polegającą na wyrównaniu paralaksy ich osi optycznych, można uzyskać posługując się innym rodza­jem, możliwej do samodzielnego wykonania, przesuwki przedstawionej na rysunkach 244 i 245. W tym przypadku w nieruchomej części 3 płyty pod­stawy wycinamy szczelinę, której odpowiada podłużny pasek 4 wykonany z aluminium, PCW lub mosiądzu. Połączone ze sobą części 5 i 6 poruszają się wzdłuż tego paska.Nie stawia się żadnych wymagań, jeśli chodzi o dopasowanie zawiasów 7. Jeżeli przesuwkę będziemy wykorzystywać do różnych typów aparatów, wówczas środek ciężkości całego urządzenia będzie zmieniał swoje poło­żenie. By zwiększyć jego stabilność w poprzeczną szczelinę części 5 wkle­jamy mały magnes ferrytowy, a część 3 wykonujemy z materiału ferro­magnetycznego, np. stalowej blachy. Gdy jednak przesuwkę wykorzystuje się zawsze z tym samym typem apa­ratu, śrubę statywową można tak umieścić, aby nie następowała zmiana położenia środka ciężkości i nie istniało niebezpieczeństwo wywrócenia się urządzenia. W tym przypadku magnes i poprzeczna szczelina w części 5 są zbyteczne, a część 3 można wykonać z dowolnego materiału np. takiego z jakiego zrobiliśmy część 4. Jeżeli części J, 2 i 6 wykonujemy z twardego drewna, powinniśmy zanu­rzyć je w stopionej gorącej stearynie. W celu ułatwienia poziomego usta­wienia aparatu, na płycie podstawy przesuwki umieszczamy małą po-ziomnicę, na przykład wymontowaną z jakiejś zabawki lub wykonaną sa­modzielnie z małego pudełeczka napełnionego wodą i od góry zamkniętego półokrągłym szkiełkiem. Poziomnicę uszczelniamy klejem lub lakierem. Jej czułość jest tym większa, im mniejsza jest krzywizna szkiełka po­krywki. Spust migawki aparatu umieszczanego na przesuwce stereoskopowej od­bywa się za pomocą wężyka.Rzutnik stereoskopów/ W stereoskopii efekt przestrzennego widzenia przedmiotów polega na równoczesnym oglądaniu dwu zdjęć, z których jedno odpowiada obrazowi widzianemu przez lewe, a drugie — przez prawe oko. Ścianka działowa zamontowana w prostych przeglądarkach dokładnie oddziela informacje należące do prawego i lewego oka. Jednak większemu kręgowi widzów równoczesne oglądanie zdjęć przestrzennych można udostępnić tylko dzięki Projekcji. Rzutujemy wówczas jednocześnie dwie połówki obrazu stereosko­powego za pomocą dwu rzutników, które na ogół łączymy w jeden przy­rząd. Przed ich obiektywami umieszczamy tzw. filtry polaryzacyjne, które przepuszczają tylko takie promienie świetlne, których drgania występują w jednej płaszczyźnie. Filtry przekręcamy tak, aby płaszczyzny drgań światła obydwu części obrazu były w stosunku do siebie prostopadłe. Jeżeli rzutowany obraz obserwujemy gołym okiem, widzimy tylko jego podwójne kontury. Zastosowanie filtru polaryzacyjnego (w postaci np. okularów ste­reoskopowych, których osie polaryzacji są ustawione względem siebie pro­stopadle) powoduje, że płaszczyzna drgań światła poszczególnych obrazów jest dopasowana do płaszczyzny polaryzacji okularów, dzięki czemu oby­dwie części obrazu zostają rozdzielone. Projekcja z zastosowaniem filtrów polaryzacyjnych daje dobre efekty stereoskopowe i dlatego jej wada, po­legająca na osłabieniu przez filtry siły światła o ok. 50°/o jest w tej sytuacji nieistotna, zwłaszcza, że zastosowanie silniejszych lamp projekcyjnych mo­cy co najmniej 150 W pozwala uzyskać obraz o zadowalającej jasności.Najlepsze są tzw. lampy halogenowe, ponieważ w czasie ich eksploatacji nie następuje zadymianie bańki szklanej, a ponadto dzięki małym bańkom mają doskonałą wydajność świetlną. Zadaniem omawianego rzutnika jest taka projekcja obydwu części obrazu stereoskopowego, aby jedna z nich była przekazywana, za pomocą strumie­nia światła spolaryzowanego, pod kątem 90° w stosunku do drugiej. W celu ułatwienia obsługi rzutnika, obydwa obrazy częściowe umocowu­jemy we wspólnej ramce o znormalizowanych wymiarach 41X101 mm, zachowując odległość od ich środków wynoszącą 59 mm. Odległość osi optycznych obydwu rzutników połączonych w jeden przyrząd musi być taka sama. Należy zaznaczyć, że jest ona mniejsza od podstawy stereosko­powej, przy której wykonywano zdjęcia poszczególnych obrazów i która wynosiła 60—65 mm. Z różnicy w tych dwu odległościach wynika koniecz­ność zsynchronizowania osi optycznych obydwu rzutników, znajdujących się na wspólnej płycie podstawy. Osie te w miarę możności powinny być do siebie równoległe. Rozbieżność ich może znacznie popsuć lub całkowi­cie zniweczyć efekt stereoskopowy. Zbieżność osi daje złudzenie pozornego zbliżenia obiektów znajdujących się na obrazie i powoduje powstanie tak zwanego efektu kulisowego na horyzoncie. Ze względu na to, że dość często odległość pomiędzy źrenicami oczu jest mniejsza od średniej war­tości wynoszącej ok. 65 mm, dopuszczalna jest lekka zbieżność osi. Naturalnie, regulacja dostrojenia osi staje się aktualna dopiero po zakoń­czeniu budowy rzutnika. Ale już przy jego projektowaniu musimy prze­widzieć odpowiednią możliwość tej regulacji. Przed przystąpieniem do opracowywania koncepcji danych optycznych rzutnika musimy zaopatrzyć się w dwa identyczne obiektywy. Specjalne wymagania w stosunku do nich spowodowane są koniecznością przystosowania do projekcji stereosko­powej i związane z doborem właściwej wielkości obrazu. Skala powięk­szenia fi i odległość bp rzutnika od ekranu, określają niezbędną ognisko­wą fp obiektywu rzutnika, zgodnie ze wzorem podanym Dobór ogniskowej fp dępyduje o odpowiedniej wielkości obrazu, czyli skali powiększenia. W związku z tym trzeba zwrócić uwagę na sprawy dotyczące perspektywy obrazu. Podczas obserwacji fotografii często zauważamy, że jeżeli fotografowane przedmioty umieszczone są w jednakowych odległoś­ciach, to efekt przestrzenny jest niezadowalający, tzn. przestrzeń wydaje się nienaturalnie głęboka, wydłużona lub też zbyt Wrażenia te można zmieniać w zależności od odległości obserwacji. Jeżeli mamy obraz jakiejś grupy, na którym np.: fragment postaci lub jakiś przedmiot znajduje się przed pierwszym planem i wydaje się przez to zbyt duży, to zmniejszenie odległości pomiędzy okiem i oglądanym obra­zem powoduje osłabienie wrażenia nienaturalności. Jednakże przesuwa­jąc obraz nie możemy przekroczyć zdolności akomodacji oczu, ponieważ wówczas obserwacja byłaby związana z dużym wysiłkiem. Ażeby podczas oglądania obrazu z odległości co najmniej 25 cm osiągnąć naturalną pers­pektywę, trzeba go powiększyć do odpowiedniej skali. Jeżeli zdjęcia mają być obserwowane z odległości 25 cm, muszą być po­większone do formatu 5-(24 mm X 36 mm) = 12 cm X 18 cm. Zdjęcia o tym samym formacie, ale robione aparatem szerokokątnym, np. przy użyciu obiektywu Flektogon 4/25 mm, przy tym samym powiększeniu (/? = 5), wyglądają naturalnie już przy odległości obserwacji wynoszącej z = (1-ja = = 5*25 mm — 12,5 cm, chociaż normalne oko z tej odległości jeszcze nie widzi ostro. Dopiero powiększenie do formatu 24X36 cm (/? = 10) daje po­żądany skutek. Zdjęcia do albumu wykonywane teleobiektywem nie mogą być silnie po­większane, chyba że przeznacza się je do oglądania z odległości 0,5—1 m. Prawdziwą perspektywę obrazu odbiera widz tylko w odległości z od ekranu, jeżeli zdjęcia wykonano obiektywem o ogniskowej 1a i skala po­większenia wynosi /? = z/f a- Podstawiając wartość /? do wzoru na ognisko­wą obiektywu rzutnika, otrzymujemy następującą zależność: Z powyższego wzoru wynika, że stosunek ogniskowej obiektywu rzutnika fp do ogniskowej obiektywu aparatu fotograficznego ja odpowiada stosunkowi odległości rzutnika od ekranu bp do odle­głości obserwatora od tego ekranu z. Normalne miejsca spełniają na ogół warunek jv7h2'Ja, czyli najlepsze miejsca obserwacji znajdują się między ekranem i rzutnikiem (z = bp/2). Poza wszystkimi wyżej opisanymi czynnikami o dobrej projekcji decyduje posiadanie ekranu, który nie zakłóca kierunku polaryzacji światła. Trady­cyjne ekrany wykonane z materiału, papieru, gipsu, perełek szklanych itp. nie spełniają tego wymagania. Ekrany do projekcji stereoskopowej muszą mieć powierzchnię metalizowaną. Dysponując niezbędną wiedzą i odpowiednimi materiałami możemy przy­stąpić do budowy rzutnika stereoskopowego. Opieramy się na zawartym w p. 5.3 opisie zwykłego rzutnika. Zmienione szczegóły jego budowy zo­staną uwzględnione na następnych rysunkach i oznaczone odpowiadają­cymi oryginałowi numerami. Naturalnie musimy zastosować podwójny układ optyczny. Części 2, 3 i 4 pokazane na będą więc przezna­czone do dwu takich samych elementów optycznych (lustra wklęsłe, filtry świetlne, soczewki kondensora), ustawionych obok siebie. W związku z tym część I, i wszystkie części z nią związane, muszą być odpowiednio szersze. Ze względu na stosunkowo niedużą odległość osi obydwu układów optycz­nych średnica elementu optycznego nie powinna przekraczać tego wymiaru. Ponieważ wykorzystujemy tylko niewielki kąt promieniowania źródła światła, zaleca się stosowanie geometrycznie mniejszych lamp halo­genowych.Wykonujemy je z dwu linek o przekroju co najmniej 1 mm* (przez linkę płynie prąd o natężeniu 6 A na każdą lampę), których końce należy zalu-tować, oraz małych zacisków świecznikowych. Ze względu na spłaszczone nóżki lampy, jej oprawka umieszczona na kół­kach cokołu w żadnym przypadku nie powinna poruszać się na boki. Kon­strukcję uchwytu oprawki widać na - 248. Lampa umieszczona jest mię­dzy metalowymi częściami wykonanymi z czworokątnego klocka o boku 8 mm i umocowana płaskownikiem. Podkładki o grubości co najmniej 2 mm zapobiegają zbyt mocnemu zaciśnięciu. Podłączenie elektryczne lamp po­winno być stabilne. Na podano charakterystykę lamp projekcyjnych prod. Werk Plauen Narva. Wysokość lampy regulujemy przed ostatecznym zaciśnięciem, przesuwa­jąc ją w uchwytach.