Światłomierz Używając w pracowni jako źródła światła reflektorów z żarówka przewoltowanymi, dobrze wiedzieć, jakie są orientacyjne czasy n świedania przy użyciu jednej lub kilku lamp. Wymagany czas naświetlenia poda nam najpewniej świadomie elektryczny Dlatego gorąco zachęcamy fotografujących nabycia tego precyzyjnego przyrządu; niestety, niewykonalnego śr kami amatorskimi. Kosztuje dość dużo, ale amortyzuje się w kród czasie, zaoszczędzając nam nerwów i mnóstwo materiału negatyw Światłomierz elektryczny daje dokładny pomiar jaskrawości świad odbitego, które padło na warstwę selenu na podłożu żelazny stanowiącą biegun dodatni ogniwa fotoelektrycznego. Biegune ujemnym jest cienka warstwa złota lub srebra rozpylanego na wars twie selenu. Wychylenia wskazówki bardzo czułego galwanometrul włączonego w obwód ogniwa, są proporcjonalne do natężenia światli padającego na czołówkę świadomierza. O precyzji tego przyrządi świadczy fakt, że dokonuje on pomiaru znikomej energii powstałe w ogniwie, nie przekraczającej kilkudziesięciu setnych miliampera. W ostatnich latach zbudowano światłomierz elektryczny oparty m innej zasadzie niż omówiony wyżej światłomierz selenowy. Wykorzys­tano w nim dla celów pomiaru intensywności światła zjawisko opor­ności fotoelementu półprzewodnikowego siarczkowokadmowego w zależności proporcjonalnej od natężenia światła padającego na fotoopór. Światłomierze te są znacznie czulsze od selenowych (100-150 razy), reagując na najmniejsze ślady światła.' Są niezastąpione w pracy fotoreportera, filmowca, naukowca. Niestety - ich cena jest wysoka. W warunkach pracy fotoamatora z powodzeniem wystarczy światłomierz selenowy, jeśli umiemy się nim posługiwać krytycznie, to znaczy potrafimy właściwie interpretować jego wskazania. Kto jest szczęśliwym posiadaczem światłomierza, powinien pamię­tać, iż przyrząd ten jest delikatniejszy i wrażliwszy na uszkodzenia niż najbardziej precyzyjny zegarek. Chrońmy go zatem od wstrząsów, wystawiajmy niepotrzebnie na działanie światła, a w pracowni wyj czmy mu bezpieczne miejsce w zamykanej szufladzie stołu. Nie kupujemy światłomierza używanego przed dokładnym wyj bowaniem jego działania w świetle dziennym i sztucznym. Najle porównajmy wskazania światłomierza, który mamy zamiar nal z wychyleniami wskazówki przyrządu tej samej marki, stanowiąc własność innego fotoamatora. Światłomierz reperowany jest pra zawsze niewiele wart; wskazówka galwanometru zacina się, a wsti sy, którymi staramy się ją uruchomić, powodują w krótkim cz< zupełne zepsucie przyrządu.Gdy nie mamy światłomierza Jeśli nie rozporządzamy światłomierzem, w ustaleniu czasu naświ lenia w pracowni przy użyciu światła sztucznego żarówek przewol wanych pomoże nam tabela podająca orientacyjny czas naświede materiału negatywowego panchromatycznego 17-18 DIN przy świ le 1 żarówki Nitraphot B (500 W). Tabela uwzględnia odległość źródła światła od fotografowane obiektu i zastosowaną przysłonę. Ma jednak, jak zaznaczono, ty orientacyjny charakter, bo na czas naświetlenia wpływa szereg dod kowych czynników, które nie zostały uwzględnione w tabeli. Czas podany przedłużyć dwukrotnie przy: żarówce Nitraphot S (250 W) błonie, panchromatycznej 14-15 DIN motywach ciemnych (z przewagą czerni i szarości). Czas podany zmniejszyć o połowę przy: błonie panchromatycznej 20-21 DIN szczególnie jasnych motywach. Orientacyjny czas naświetlania przy jednej żarówce Nitraphot B (Czułość błony 17-18 DIN) Naświetlanie przy świetle zwykłych żarówek (bez pomiaru światłomierzem) Jeśli nie mamy w naszej pracowni lamp przewoltowanych i korzys­tamy ze zwykłych żarówek, pomoże nam następna tabela, podająca współczynniki, które pozwalają wyznaczyć orientacyjne czasy na­świetlenia, pamiętając iż: czas naświetlenia = współczynnik pomnożo­ny przez kwadrat odległości lampy (w m) dzielony przez moc żarówki (w watach). Na przykład: chcemy wykonać zdjęcie przy jednej zwykłej żarówce 200 wat ustawionej w odległości 2 m od modela, na błonie panchromatycznej 21 DIN przy przysłonie 4 (1:4). Wsrjółoyrinik dla błony o tej czułości przy otworze względnym 1:4 wynosi wg tabeli - 24. Pamiętając o podanym wzorze na obliczanie czasu naświetlania znaj­dujemy łatwo potrzebny czas naświetlenia podstawiając odpowiednie wartości: Wartości współczynnika naświetlenia zależne od czułości materiału n w ego i zastosowanej przysłony obiektywu Tabela obliczona jest dla motywów średnio jasnych; jeżeli p miot fotografowany jest bardzo jasny, należy podane czasy (wynik ce z prze Uczeń) zmniejszyć o połową. Odwrotnie - przy bar ciemnych obiektach zdjęcia czas obliczony trzeba podwoić. Przy użyciu do zdjęcia nie jednej, a kilku żarówek tej samej m ustawionych w różnych odległościach, czas naświetlenia oblicz z wzoru: T = T,xT2xT3 (T,xT2)+(T2xT3)+(T3xT1) gdzie: T - poszukiwany czas naświetlania Ti, T2, T3... - czas naświedenia dla poszczególnych lamp obliczony tabeli. Jeśli fotografujemy przy kilku żarówkach jednakowej mocy, ust wionych blisko siebie w jednakowej odległości od obiektu zdjęć i pod jednakowym kątem - czas naświetlenia obliczony dla jedn lampy dzielimy przez liczbę żarówek. W praktyce okazuje się zazw] czaj, że jeśli lampy nie stoją blisko siebie, czas naświetlenia obliczon wg podanej reguły jest nieco za krótki i należy go podwoić. Gdy fotografujemy z bliskiej odległości od przedmiotu kamei o podwójnym wyciągu mieszka lub obiektywem uzupełnionym tzw. pierścieniami pośrednimi (zdjęcia reprodukcyjne lub makroskopowe, zbliżone w skali odwzorowania do oryginału lub nawet większe), obowiązuje przedłużenie czasu naświetlenia obliczonego wg tabeli z pomocą światłomierza. W przeciwnym razie zdjęcie będzie nie-doświetlone. Niżej zamieszczona tabela podaje współczynniki prze­dłużonej ekspozycji: Współczynniki przedłużenia czasu naświetlania przy zdjęciach z bliskiej odle­głości, w zależności od skali odwzorowania przedmiotu lub fragmentu